Hersenschimmen - Bernlef
Titel: Hersenschimmen
Auteur: J. Bernlef (Hendrik Jan Marsman)
Uitgeverij: Querido (eerste druk 1984))
Samenvatting: (http://www.scholieren.com/boekverslag/45169)
Maarten Klein, de hoofdpersoon, realiseert zich dat hij steeds vergeetachtiger wordt. Zijn concentratievermogen wordt steeds kleiner, het lezen gaat hem moeilijk af. Zijn gedachten dwalen steeds af naar vroeger en daar handelt hij ook naar.
Plotseling denkt hij dat hij naar een vergadering moet, maar hij heeft kan zijn papieren niet vinden. Toch gaat hij naar de vergadering. Vera, zijn vrouw is niet thuis. Hij kan de sleutels niet vinden en forceert de deur. De plaats waar de vergadering gehouden zou worden is een leegstaand vakantiehuis. Daar realiseert hij na een tijdje dat hij in de war is.
De dokter raadt Vera aan om aan de hand van een fotoalbum de herinneringen van hem te ordenen. Maarten dementeert echter steeds meer.
Als Vera weg moet sluit ze alle ramen en deuren, want anders gaat Maarten er vandoor. Hij gaat steeds meer op in zijn jeugdjaren, dan denkt hij vaak dat Vera zijn moeder is.
Als het voor Vera niet meer uit te houden is komt er een verzorgster in huis. Hij heeft injecties nodig die hem kalmeren. Hij denkt dat de verzorgster, zijn dochter Kitty is.
Op een gegeven moment moet hij naar de kliniek, omdat terwijl hij zonder jas door de duinen wandelt. De vuurtorenwachter die hem oppikt ziet hij aan voor Amerikanen die Nederland komen bevrijden.
Na dit incident is de schrijfstijl gelijk aan het aftakelingsproces veranderd. Het zijn dan korte zinnen met veel punten geworden.
Plotseling denkt hij dat hij naar een vergadering moet, maar hij heeft kan zijn papieren niet vinden. Toch gaat hij naar de vergadering. Vera, zijn vrouw is niet thuis. Hij kan de sleutels niet vinden en forceert de deur. De plaats waar de vergadering gehouden zou worden is een leegstaand vakantiehuis. Daar realiseert hij na een tijdje dat hij in de war is.
Als Vera weg moet sluit ze alle ramen en deuren, want anders gaat Maarten er vandoor. Hij gaat steeds meer op in zijn jeugdjaren, dan denkt hij vaak dat Vera zijn moeder is.
Als het voor Vera niet meer uit te houden is komt er een verzorgster in huis. Hij heeft injecties nodig die hem kalmeren. Hij denkt dat de verzorgster, zijn dochter Kitty is.
Op een gegeven moment moet hij naar de kliniek, omdat terwijl hij zonder jas door de duinen wandelt. De vuurtorenwachter die hem oppikt ziet hij aan voor Amerikanen die Nederland komen bevrijden.
Na dit incident is de schrijfstijl gelijk aan het aftakelingsproces veranderd. Het zijn dan korte zinnen met veel punten geworden.
Recensie
Hersenschimmen
Hersenschimmen
is geschreven door J.Bernlef. Deze naam was een pseudoniem voor Hendrik Jan
Marsman. Marsman werd geboren op 14 januari 1937. Hij studeerde na de hbs in
Haarlem politieke- en sociale wetenschappen. In 1984 werd hij bekend door zijn
roman ‘Hersenschimmen’. Het boek is verfilmd en in het theater is de
voorstelling over het boek te zien. Bernlef heeft meerdere prijzen in ontvangst
mogen nemen voor zijn boek Hersenschimmen,
waaronder: Mind Book of the Year Award 1988, Diepzee-prijs 1989 en kreeg de
vierde plaats in de verkiezingen voor de beste Nederlandstalige boeken aller
tijden.
Bij
dit boek verwachtte ik een heftig verhaal over dementie. Dit was deels zo:Je maakt eigenlijk mee wat de hoofdpersoon ook meemaakt. Het
lijkt allemaal redelijk normaal voor hem in eerste instantie, maar als lezer
weet je beter. Dat maakt het lezen spannend, ook al kun je redelijk inschatten
hoe het boek zal eindigen. Je merkt namelijk dat de gezondheid van Maarten
achteruit gaat gedurende het boek.
De
schrijver, Bernelf,maakt het zichzelf niet makkelijk en kruipt in het boek in
de huid van de dementerende hoofdpersoon: Maarten Klein, een 71-jarige,
gepensioneerde Nederlander die samen met Vera, zijn vrouw, al vele jaren in de
Verenigde Staten, aan de oostkust in de buurt van Boston, woont. Maarten en
Vera hebben al een 50 jaar lang durend huwelijk waarin zich allerlei
vanzelfsprekende rituelen voordoen. Hij geniet van zijn pensioen en gaat graag
de natuur in met hun hondje Robert. Daarvoor werkte hij bij een international
visserij-organisatie.
Maar dan..
Juist zijn dagelijkse rituelen zorgen voor onrust wanneer Maarten steeds meer vergeet.
Vera spreekt hij steeds vaker aan met ‘moeder’, hij denkt dat hij terug naar
zijn kantoor moet om te werken, hij steelt snoepjes uit de kast, kortom: hij
husselt heden en verleden door elkaar. Hij heeft door dat hij steeds minder grip op
zijn leven krijgt en het wordt erg onrustig in zijn hoofd. Toch kan Maarten zich niet realiseren wat er
met hem aan de hand is.
Bernlef heeft
gekozen voor de ik-vorm. Een dappere keuze naar mijn mening, want hoe schrijf
je vanuit iemand met een geestelijke aftakeling? Hoe een dementerend hoofd er
van binnenuit ziet is voor ons alsnog een onbekende wereld.
Toch is
Bernlef het gelukt een geloofwaardig, maar verwarrend verhaal op papier te
zetten. De lezer bevindt zich als het ware in het hoofd van meneer Klein. Door
de manier van schrijven is het zelfs mogelijk om vanuit het perspectief van
Maarten het verdriet van zijn vrouw te beschrijven: ‘’ ‘’Is pappa al naar kantoor?’’ ‘’Maarten, ik ben het, Vera!’’ ‘’Je
moet niet zo tegen me schreeuwen.’’ Ze verbergt haar gezicht in haar handen.
Waarom is ze nu opeens zo opgewonden? Waarom huilt ze zo hartverscheurend?’’
Het boek
eindigt, zoals je kunt verwachten, in allerlei vage zinnen.
Hersenschimmen
raad ik zeker aan om te lezen. Dementie is iets waar je steeds vaker mee te
maken zult krijgen naarmate je ouder wordt. Dit boek is enorm interessant
geschreven en zet je aan het denken over het leven.
Fae den
Boer
Hersenschimmen
– Bernlef – 221 pagina’s – Queriodo Amsterdam 1984
